Stres-Solungaç Hasarı İlişkisi

Stres-Solungaç Hasarı İlişkisi :

Balığın en temel ihtiyaçlarından biri, diğer hayvanlarda olduğu gibi Oksijendir.Çoğu balıkta bu solungaçlardır ki oksijenin sudan alyuvarlara geçip, vücutta taşınması için geniş yüzey sağlar. Burada Oksijen kimyasal reaksiyon atığı olan karbondioksit ile solungaç yüzeyinde yer değiştirir ve CO2 suya bırakılır.Bu gaz değiş-tokuşu soluma hareketlerine bağlıdır. Tasarımı gereği solungaç,bilinen en verimli gaz değiş-tokuş organlarındandır. Uygun koşullar altında balık,solungaç boşluğundan geçen sudaki oksijenin %85-90'ını emebilir. Düşük oksijen veya yüksek sıcaklık koşullarında, bu verim %10-20'ye kadar ve hata daha aza düşebilir!En acemi ve bilgisiz hobiciler bile solungacın solunum işlevinin farkındalar.Herşeyden öte, bu balığı balık yapan bir davranıştır. Çoğumuz akvaryum veya havuzumuzda erimiş oksijen oranını veya sıcaklığı ölçmek için para ve zaman harcıyoruz, ve en güncel filtre ve havalandırma sistemleri ile aşinayız. Çoğu zaman unuttuğumuz veya hiç dikkat etmediğimiz şey ise solungacın gaz değişiminden başka işlevlerinin de olduğudur. Bu işlev, protein sindirimi sonucunda oluşan nitrojen ana bileşenli maddelerin ortama salınmasıdır. Bunların büyük kısmını da, çok düşük konsantrasyonda bile balık için çok zehirli olan sıvı amonyak oluşturur. Diğer birçok hayvanda bu atık böbrekte üreye dönüştürülür.

Balık zehirli amonyak içermeyen ortamda bulunduğu müddetçe, bu bileşik kolayca
solungaçtan diffüze olur. Mesela Sazan ve Goldfish(Japon Balığı) nitrojenli atıklarının
%56'sını amonyak şeklinde solungaçtan diffüze ederler.Amonyak atılımına çok yakından
bağlantılı olan olay, iyon emilimidir ve en önemli iyon da burada Sodyum'dur. Solungaç dokusundan emilen diğer iyonlar: Calsiyum, Lityum, Kobalt ve Stronsiyum. Bu minerallerin emilmesi, tuz kaybı veya diyetteki eksiklikleri karşılamak için gerekli olabilir. Ve nihayet, solungacın bir görevi de Tuz-Su dengesini koruyarak, Ozmoz basıncı ayarlamasıdır (Ozmoregülasyon).

Solungaçların bu karşılıklı foksiyonları gereği, su kalitesindeki değişikliklere hassas olurlar. Sıcaklık, pH, Tuzluluk ve O2-CO2 konsantrasyonu gibi faktörler, solungaç fonksiyonunu etkiler. Örneğin; amonyak veya parazit yüzünden tahrip olmuş solungaç, respirasyon(solunum sirkülasyonu) ve atık salınımı işlevlerini doğru olarak yerine getiremez. Solungaç sorunları balığın genel fizyolojisini dolaylı yoldan etkiler. Solungaç dokusu en geçirgen dokudur ve bu yüzden de strese en hassas olandır. Bu solungacın tasarımı ve yapısıdır ki onu çok etkili kılıyor ve aynı zamanda tahribe açık hale getiriyor. Eğer solungaç dokusunu mikroskop altında incelersek, tüğ benzeri yapılar göreceğiz. Bunlar Lamella adını alır. Lamella, O2 ve CO2 değişimi için geniş yüzey oluşturur.Daha yakın bir incelemede görüyoruz ki solungaç dokusu çok incedir.

Sadece 1 veya 2 hücre kalınlığındadır. Etkili gaz geçirgenliği için gaz tarafından kat edilen mesafe büyük olmamalı. Sudaki oksijen tek bir hücreden geçtikten sonra alyuvarlara ulaşır. Bu hassas dokuyu kalitesiz su stresi veya parazitlerden korumak için solungaç dokusu bazı önlemlere başvurur. Bu stratejiler solungaç yeterliliğinin devam etmesi içindir.Örneğin; kalitesiz suda solungaç dokusunun hücre sayısı artar veya lamella kalınlaşır,stressör ve kendi arasında mesafe koymak için. Bu işlem Hiperplazi olarak bilinir. Hücre sayısı, kronik iltihap veya enfeksiyona yanıt olarak artar ve normal olan tek
hücrelik kalınlık 5 veya 6 hücreye kadar yükselebilir.

Sudan alınan oksijen dolaşım alyuvarlarına ulaşmak için şimdi kat kat fazla mesafeden
geçmeli. Aynı şey ters yönde hareket eden CO2 ve amonyum atıklar(amonyak v.s.) için
geçerli. Bütün bunlar da solungacın respirasyon verimini düşürür. Buna ek olarak
solungacın mukoza salgılayan hücreleri vardır. Mukoza bir bariyer oluşturup, iltihabı
baskılar. Ama mukoza da respirasyon için engelleyici bir bariyer sayılır [o zaman fazla salgılanması aynı sorunu doğuracaktır]. Yeterli biyolojik filtrasyon ve düzenli su değişimleri uygulanan ortamda solungaç dokusu normal haline dönecektir. Hasar tamir edilebilir. Kronik hal alan kalitesiz suda ise stres ve sonuç olarak da hastalık kaçınılmaz olur.

YORUM YAZ

7. (20 Aylık)

13 Nisan 2009

Balıkların 20. ayını doldurmalarına az kaldı, 2 ayda balıların davranışları o kadar değişti ki ben de şaşırıyorum aslında. Erkekler fazlaca agresifleşti, Baskın olan her erkek diğer erkekleri kovalıyor, birbirlerini yaralayıcı kavgalar başladı b...